Dieta eliminacyjna – na czym polega, oraz kiedy powinna być stosowana

W dzisiejszym świecie, w którym dostęp do różnorodnych produktów spożywczych jest łatwiejszy niż kiedykolwiek wcześniej, coraz więcej osób zaczyna dostrzegać wpływ diety na zdrowie. Dieta eliminacyjna to podejście żywieniowe, które zyskuje popularność ze względu na swoją skuteczność w identyfikacji potencjalnych problemów zdrowotnych związanych z jedzeniem.

Na czym polega dieta eliminacyjna? Najważniejsze zasady

Dieta eliminacyjna to strategia żywieniowa, która polega na eliminacji potencjalnie problematycznych składników pokarmowych z codziennej diety, a następnie stopniowym ich ponownym wprowadzaniu, aby zidentyfikować, które z nich mogą powodować negatywne reakcje organizmu. Głównym celem diety eliminacyjnej jest wykrycie i zrozumienie, które produkty mogą być odpowiedzialne za różne objawy zdrowotne, takie jak bóle brzucha, problemy skórne, bóle głowy czy zmęczenie.

Główne zasady diety eliminacyjnej:

• Na podstawie konsultacji z lekarzem lub specjalistą ustal, które pokarmy mogą być potencjalnie odpowiedzialne za objawy nietolerancji pokarmowej lub alergii.
• Dieta eliminacyjna powinna być indywidualna i jak najbardziej dopasowana do konkretnego przypadku.
• Uważaj na składniki dodatkowe w gotowych produktach spożywczych, które mogą zawierać potencjalnie problematyczne substancje. Staraj się spożywać jedzenie przygotowane samodzielnie, aby mieć pełną kontrolę nad składnikami.
• Prowadź dziennik żywieniowy, rejestrując wszystkie spożywane posiłki i obserwując wszelkie objawy czy reakcje organizmu. To pozwoli śledzić, czy eliminacja pokarmów wpływa na poprawę zdrowia.
• Po okresie eliminacji stopniowo wprowadzaj z powrotem potencjalnie problematyczne pokarmy do diety. Dodawaj jeden rodzaj pokarmu na raz, obserwując reakcje organizmu. Odczekaj co najmniej kilka dni przed wprowadzeniem kolejnego.
• Podczas rotacji poszczególnych pokarmów w diecie, obserwuj czy pojawiają się jakiekolwiek symptomy czy reakcje, takie jak bóle brzucha, wysypki, problemy trawienne itp.

Czym różni się nietolerancja pokarmowa od alergii pokarmowej?

Nietolerancja pokarmowa i alergia pokarmowa to dwa różne rodzaje reakcji organizmu na spożywane pokarmy, choć mogą wywoływać podobne objawy.

Alergia pokarmowa

To reakcja układu immunologicznego na białka zawarte w pokarmie. Układ odpornościowy błędnie identyfikuje te białka jako substancje szkodliwe, co prowadzi do aktywacji mechanizmów obronnych. Objawy alergii mogą obejmować problemy układu pokarmowego, ale także reakcje skórne (np. wysypka, swędzenie), problemy z oddychaniem, a nawet mogą doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.

Przeczytaj również: Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?

Do najczęstszych alergenów pokarmowych zaliczamy:

1. jaja
2. mleko
3. pszenicę
4. ryby
5. orzechy laskowe
6. orzechy arachidowe
7. owoce morza
8. soję

Nietolerancja pokarmowa

Wynika z zaburzeń trawienia, absorpcji lub metabolizmu pewnych składników pokarmowych. Przykładem jest nietolerancja laktozy, gdy organizm nie produkuje wystarczającej ilości enzymu (laktazy) do rozkładu laktozy. Nietolerancja pokarmowa nie jest związana z reakcją układu immunologicznego. Najczęściej objawy dotyczą układu pokarmowego, takie jak bóle brzucha, wzdęcia, czy biegunka.

Do najczęściej występujących nietolerancji pokarmowych należą:

1. nietolerancja laktozy
2. nietolerancja fruktozy
3. nietolerancja glutenu
4. nietolerancja histaminy

Przeczytaj również: Co to gluten, objawy nietolerancji, w czym jest gluten?

Jakie badanie wykonać w celu odróżnienia alergii pokarmowej od nadwrażliwości pokarmowej?

Diagnostyka alergii pokarmowej może przebiegać poprzez wykonanie testów alergicznych, przeprowadzając oznaczanie stężenia IgE w surowicy krwi przeciwko określonym alergenom pokarmowym. Badanie to powinno być przeprowadzane na czczo.

Metodą, która pozwala na wykrycie nadwrażliwości pokarmowej jest wykonanie badań oceniających poziom przeciwciał IgG specyficznych dla poszczególnych produktów. Zbyt wysoki poziom przeciwciał jest jednoznaczny z występowaniem nadwrażliwości zależnej od IgG.

Dieta eliminacyjna kto i kiedy powinien ją stosować?

Dieta wykluczająca konkretne produkty z diety może być wsparciem w leczeniu niektórych chorób i dolegliwości. Głównymi beneficjentami takiego modelu odżywiania będą:

1. Osoby z podejrzeniem nietolerancji pokarmowych: Jeśli istnieje podejrzenie, że dany pokarm może powodować nietolerancję pokarmową, dieta eliminacyjna może pomóc zidentyfikować problematyczne składniki.
2. Osoby z alergiami pokarmowymi: Osoby cierpiące na alergie pokarmowe mogą skorzystać z diety eliminacyjnej, aby dowiedzieć się, które składniki są odpowiedzialne za ich objawy alergiczne. Podczas zdiagnozowania alergenów, dieta eliminacyjna powinna być stosowana do końca życia.
3. Osoby z chorobami autoimmunologicznymi: W niektórych przypadkach dieta eliminacyjna może być stosowana w leczeniu chorób autoimmunologicznych (np. Hashimoto, RZS, czy łuszczycy), choć konieczne jest konsultowanie się z lekarzem specjalistą w tym zakresie.
4. Osoby z problemami trawiennymi: Jeśli ktoś ma problemy z układem pokarmowym, takie jak zespół jelita drażliwego (IBS) lub choroba Crohna, dieta eliminacyjna może pomóc w zidentyfikowaniu potencjalnych wyzwalaczy objawów.
5. Dzieci z problemami rozwojowymi: W niektórych przypadkach dzieci z pewnymi problemami rozwojowymi, takimi jak autyzm, mogą być poddane diecie eliminacyjnej, aby zobaczyć, czy pewne składniki pokarmowe mają wpływ na ich zachowanie.

Warto jednak podkreślić, że przed rozpoczęciem diety eliminacyjnej zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Samodzielne wprowadzanie drastycznych zmian w diecie może prowadzić do niedoborów składników odżywczych i innych problemów zdrowotnych. Lekarz może pomóc w określeniu, czy dieta eliminacyjna jest odpowiednia, i skierować pacjenta na ewentualne badania, które mogą potwierdzić lub wykluczyć konkretne alergie czy nietolerancje pokarmowe.

Najczęściej stosowane diety eliminacyjne

Dieta bezglutenowa- główną zasadą tej diety jest wykluczenie z jadłospisu glutenu, który jest białkiem występującym w nasionach pszenicy, żyta, orkiszu i jęczmienia. Należy wykluczyć także owies ze względu na duże ryzyko zanieczyszczenia jego upraw zbożami glutenowymi. Dieta bezglutenowa jest głównie skierowana do osób cierpiących na celiakię, chorobę trzewną, zwaną także zespołem złego wchłaniania, która powoduje liczne biegunki oraz zanik kosmków jelitowych. W diecie bezglutenowej za bezpieczne produkty, które nie zawierają glutenu uznaje się te wyprodukowane z mąki ryżowej, gryczanej, kukurydzianej, sojowej, prosa, amarantusa czy komosy ryżowej. Bez przeszkód można także spożywać przetworzone zboża glutenowe, które są oznakowane przekreślonym kłosem. Dietę eliminacyjną przy celiakii musi być przestrzegana do końca życia

Dieta bezmleczna– zakłada czasowe lub stałe wykluczenie z diety mleka oraz wszystkich produktów mlecznych. Jest to forma leczenia skazy białkowej o charakterze autoimmunologicznym oraz alergii pokarmowej na białka mleka krowiego. Oprócz leczenia alergii na białko krowie, dieta bezmleczna może być także stosowana przez osoby z nietolerancją laktozy. Podczas wykluczenia nabiału z diety, należy pamiętać, aby do jadłospisu włączyć odpowiednie zamienniki, które pozwolą dostarczyć niezbędnych składników odżywczych.

Dieta bezlaktozowa– eliminuje produkty zawierające laktozę, cukier mleczny, co jest szczególnie istotne dla osób z nietolerancją laktozy. Nietolerancja laktozy występuje, gdy organizm nie produkuje wystarczającej ilości enzymu zwanej laktazą, która jest potrzebna do trawienia laktozy – cukru zawartego w mleku i jego produktach.

Dieta bezjajeczna– eliminuje jajka i produkty jajeczne ze spożycia. Może być stosowana z różnych powodów, takich jak alergia na białko jaja kurzego, lub wybór diety wegańskiej, której celem jest unikanie produktów pochodzenia zwierzęcego. Alternatywy bezlaktozowe obejmują produkty mleczne zastępcze, takie jak mleko roślinne (np. mleko migdałowe, mleko sojowe, mleko kokosowe), jogurty bezlaktozowe, czy sery.

Korzyści wynikające ze stosowania diety eliminacyjnej

1. Identyfikacja problemów zdrowotnych: Dieta eliminacyjna może pomóc zidentyfikować żywność, która może być przyczyną różnych dolegliwości, takich jak bóle brzucha, problemy skórne, bóle głowy czy problemy z koncentracją.
2. Poprawa zdrowia układu pokarmowego: Eliminacja potencjalnie szkodliwych substancji może pomóc w poprawie zdrowia układu pokarmowego, zwłaszcza w przypadku osób z problemami jelitowymi.
3. Redukcja stanów zapalnych: Niektóre produkty spożywcze mogą prowadzić do stanów zapalnych w organizmie. Dieta eliminacyjna może pomóc w zredukowaniu tych stanów, co może mieć pozytywny wpływ na ogólne zdrowie.

Jak postępować podczas diety eliminacyjnej

Dietę eliminacyjną można podzielić na 3 etapy, które powinny następować po sobie.

1. faza eliminacji– w tym czasie należy wykluczyć produkty, które powodują podwyższone stężenie przeciwciał IgG w surowicy krwi. Produkty, które nie powodują nadwrażliwości pokarmowej, powinny być spożywane rotacyjnie, czyli w cyklach 4-dniowych. Ma to na celu zapewnić różnorodność diety oraz zapewnić ochronę przed rozwojem innych nadwrażliwości pokarmowych.
2. faza prowokacji– po upływie 5-8 tygodni do jadłospisu wprowadza się pojedynczo produkty, na które wyszła nadwrażliwość podczas badań. W tej fazie należy obserwować, czy testowane produkty powodują dolegliwości takie jak: bóle brzucha, biegunkę, czy zatrzymanie wody w organizmie.
3. faza stabilizacji– w tej fazie należy wyeliminować produkty, które powodują dolegliwości w czasie prowokacji. Kończy się ona po roku, poprzez ponowną prowokację.

Podsumowanie

Dieta eliminacyjna może być skutecznym narzędziem w identyfikacji potencjalnych problemów zdrowotnych związanych z żywnością. Jednakże, zanim ktokolwiek zdecyduje się na wprowadzenie tego rodzaju diety, zaleca się skonsultowanie z lekarzem, aby zapewnić, że dieta jest odpowiednio dostosowana do indywidualnych potrzeb i wymagań. Przeprowadzenie diety eliminacyjnej pod okiem specjalisty może być kluczowym krokiem w kierunku zdrowszego stylu życia.