PTSD – co to jest, przyczyny oraz objawy

PTSD (ang. post traumatic stress disorder) zazwyczaj kojarzy się z weteranami wojennymi, natomiast nie wszyscy są świadomi, iż jest to schorzenie, które może dotknąć niemalże każdego człowieka.

Szacuje się, że nawet 25% osób, które doświadczyły traumatycznego wydarzenia (napaść, wypadek, klęska żywiołowa, wojna, śmierć bliskiej osoby) może doznać zespołu stresu pourazowego.

Zespół stresu pourazowego (PTSD) jest zaburzeniem psychicznym, które charakteryzuje się wystąpieniem wielu, różnych objawów, prowadzących do upośledzenia funkcjonowania w codziennym życiu.

Z treści tego artykułu dowiesz się:

-Czym jest PTSD?

-Jakie są przyczyny zespołu stresu pourazowego?

-Jak wyglądają objawy zespołu stresu pourazowego?

-U kogo ryzyko wystąpienia PTSD jest największe?

-Jak przebiega leczenie PTSD?

Czym jest zespół stresu pourazowego?

Złożony zespół stresu pourazowego (ang. Complex PTSD) to stan, który charakteryzuje się silnymi reakcjami na dane sytuacje lub wyzwalaczami emocjonalnymi, będącymi następstwem doświadczenia traumatycznego wydarzenia.

W kontekście zespołu stresu pourazowego – PTSD, trauma jest rozumiana jako bezpośrednie lub pośrednie zagrożenie śmiercią, poważnymi obrażeniami, chorobą lub przemocą seksualną. Warto wiedzieć, że zaburzenie PTSD może rozwinąć się także u osób, które są stale narażone na traumatyczne wydarzenia, natomiast nie doświadczają ich osobiście (na własnej skórze), np. ratownicy medyczni czy ratownicy po katastrofie górniczej.

Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, złożony zespół stresu pourazowego może pojawić się u osób po traumatycznym przeżyciu lub osób, będących świadkami traumatycznego wydarzenia, np. klęski żywiołowej, poważnego wypadku, aktu terrorystycznego, wojny, gwałtu lub innej brutalnej napaści osobistej.

Niegdyś, zespół stresu pourazowego (PTSD), znany był pod wieloma nazwami (szok pociskowy czy zmęczenie bojowe).

Sprawdź także: Nerwica lękowa – objawy, przyczyny, leczenie

Kogo dotyka zespół stresu pourazowego?

Zespołu stresu pourazowego mogą doświadczyć wszyscy ludzie – o różnym pochodzeniu etnicznym, o różnej kulturze, różnej narodowości oraz w różnym wieku.

Szacunkowo, u jednej na 11 osób zostanie postawiona diagnoza o doświadczeniu stresu pourazowego (PTSD), w ciągu całego życia.

Statystycznie, kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na doświadczenie zespołu stresu pourazowego, aniżeli mężczyźni.

Osoby cierpiące na stres pourazowy, mają intensywne, niepokojące uczucia oraz myśli, które jeszcze długo są bezpośrednio związane z traumatycznym wydarzeniem. Osoby te, skazane są na ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia poprzez retrospekcje lub koszmary senne. Z tego powodu mogą odczuwać negatywne emocje, takie jak smutek, złość czy strach.

Czego doświadczają osoby z PTSD?

Osoby zmagające się z zespołem stresu pourazowego (ang. post traumatic stress disorder) zazwyczaj unikają sytuacji lub osób, które kojarzą im się z tym traumatycznym wydarzeniem.

Osoby te mogą doświadczać gwałtownych, negatywnych reakcji na zwyczajne sytuacje np. głośny hałas czy przypadkowy dotyk.

Rozpoznawanie zespołu stresu pourazowego wymaga ekspozycji na traumatyczne wydarzenia. Narażenie to może mieć charakter pośredni, tzn., że PTSD może pojawić się u osoby, która nagle dowiedziała się o niespodziewanej śmierci bliskiej osoby. Objawy stresu pourazowego mogą wystąpić również u osób wielokrotnie narażonych na okropne szczegóły traumy, np. u funkcjonariuszy policji znających szczegóły dotyczące przypadków wykorzystywania dzieci.

W każdym z tych przypadków, stres pourazowy wymaga pomocy psychologicznej!

Jak rozpoznaje się PTSD?

Rozpoznanie PTSD zgodnie z założeniami DSM-IV zakłada, iż muszą zostać spełnione pewne warunki:

A) Osoba przeżyła traumatyczne doświadczenie, w którym zaistniały następujące czynniki:

• doświadczenie, bycie świadkiem lub stanięcie w obliczu wydarzenia albo wydarzeń, które obejmowały zagrożenie życia, śmierć, poważny uraz lub zagrożenie fizycznej integralności danej osoby lub innych
• reakcja obejmowała intensywny lęk, silny stres, bezsilność lub przerażenie

B) Doświadczenie powodujące uraz, jest uporczywie przeżywane w następujący sposób

• powracające, natrętne i powodujące cierpienie wspominanie zdarzenia (wspomnienia traumy), które obejmują obrazy, myśli, a także odczucia
• powracające, niepokojące sny, przypominające traumatyczne przeżycia (zaburzenia snu)
• ciągłe odczuwanie takich emocji, jakby te traumatyczne wydarzenia powodujące uraz się powtarzały (poczucie ponownego przeżywania wydarzenia, omamy, złudzenia, flashback – dysocjacyjne epizody reminiscencji). U dzieci może wystąpić ponowne odgrywanie roli, specyficzne dla wydarzenia powodującego uraz
• silny psychologiczny niepokój (połączony z przeżywaniem chronicznego stresu) pojawiający się przy narażeniu na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które przypominają o traumatycznym wydarzeniu
• psychologiczna reakcja na narażenie na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały, które symbolizują lub przypominają traumatyczne wydarzenie

C) Uporczywe unikanie bodźców, bezpośrednio związanych z wydarzeniem powodującym uraz, a także redukcja ogólnego reagowania według wskazań minimum trzech czynników:

• unikanie myśli, uczuć oraz rozmów na temat danego wydarzenia, które spowodowało uraz
• próba unikania czynności, ludzi lub miejsc, które przypominają traumatyczne wydarzenie
• niemożność przypomnienia sobie istotnych aspektów urazu
• zmniejszenie zainteresowania istotnymi czynnościami (zaburzenia koncentracji)
• poczucie oderwania oraz wyobcowania w stosunku do innych
• mocno ograniczony zakres odczuwania emocji (niemożność odczuwania miłości czy radości)
• poczucie braku perspektyw na przyszłość

D) Uporczywe objawy nadmiernego pobudzenia, według wskazań minimum dwóch następujących czynników:

• zaburzenia lękowe
• zaburzenia snu – trudności z zasypianiem lub kontynuowaniem snu
• nadmierna czujność
• negatywne reakcje – nerwowość oraz wybuchy gniewu
• trudności z koncentracją
• nadmierna reakcja na zaskoczenie
• długość utrzymywania się objawów stresu pourazowego – objawy PTSD utrzymujące się ponad miesiąc
• zaburzenie wielu ważnych obszarów funkcjonowania – zawodowego czy społecznego

Sprawdź także: Zdrowy tryb życia – czym jest i jak go prowadzić?

Przyczyny PTSD

Ludzki mózg skonstruowany jest w taki sposób, aby ostrzegał człowieka o zagrożeniu niebezpieczeństwem lub śmiercią. Dlatego też zupełnie normalną rzeczą jest jego reakcja (biologiczna, psychologiczna oraz fizjologiczna) na traumatyczne wydarzenie.

Tak naprawdę Zespół stresu pourazowego (PTSD) może wywołać osobiste doświadczenie lub bycie świadkiem jakiegokolwiek przerażającego wydarzenia, a nawet samego przekonania, że jakaś sytuacja mogłaby zagrażać życiu.

Najczęstsze przyczyny zespołu stresu pourazowego (PTSD):

-walka na froncie

-wypadek samochodowy

-przemoc w dzieciństwie i inne traumatyczne doświadczenia

-gwałt i inne napaści na tle seksualnym

-powtarzające się narażenie na przemoc fizyczną i psychiczną

-bycie śledzonym

-nagła śmierć rodzica lub innego opiekuna w dzieciństwie

-bycie świadkiem tego, jak ktoś zostaje poważnie ranny lub zabity

-przebywanie w uwięzieniu (porwanie)

-napaść

-nagłe, zagrażające życiu zdarzenia medyczne (np. wstrząs anafilaktyczny lub przebudzenie podczas poważnej operacji)

-życie w strefie działań wojennych

-ataki terrorystyczne i masowe strzelaniny

-przetrwanie klęski żywiołowej – np. silny huragan, tornado, pożar lub trzęsienie ziemi.

Objawy zespołu stresu pourazowego

Wystąpienie objawów PTSD obserwuje się w rożnym stopniu i zależą one od kilku czynników: osobowości, kontroli emocjonalnej, a także etapu życia pacjenta.

Raczej nie występują one jednocześnie i w zależności od przypadku, dana osoba może doświadczać symptomów PTSD o różnym natężeniu.

PTSD daje objawy na dwóch płaszczyznach:

-objawy fizyczne – bóle głowy, bóle brzucha, kołatanie serca

-objawy psychiczne – nadmierna czujność, zachowania autodestrukcyjne, poczucie winy

Objawy, jakie daje stres pourazowy, mogą ustąpić samoistnie, w momencie, w którym osoba cierpiąca na zespół stresu pourazowego przystosuje się do zdrowej rutyny.

Zdarza się, że zaburzenie psychiczne jakim jest PTSD współwystępuje z innymi schorzeniami:

-depresją

-lękami

-bezsennością

-uzależnieniami – np. nadużywanie substancji psychoaktywnych

-problemami z gniewem oraz agresją

-atakami paniki

-chorobą afektywną dwubiegunową

-zaburzeniami psychotycznymi

-nerwicą natręctw

-urazowym uszkodzeniem mózgu

-problemami poznawczymi

-utratą pamięci

Objawy w stresie pourazowym różnią się od siebie, w zależności od osoby dotkniętej PTSD.

Objawy związane z zespołem stresu pourazowego, są bardzo charakterystyczne dla tego schorzenia.

Jeśli zauważyłeś, że ktoś z bliskich Ci osób, kto być może brał udział w traumatycznym wydarzeniu, może zmagać się z PTSD, koniecznie obserwuj jego zachowanie.

Szczególną uwagę zwróć na następujące czynniki:

-częstym objawem PTSD są wspomnienia, sny i natrętne retrospekcje, które prowadzą do ponownego przeżywania epizodu i niemalże całkowitego odłączenia od rzeczywistości

– w przypadku narażenia osoby po traumie na obecność niektórych przedmiotów lub miejsc kojarzących się jej z z daną sytuacją, może wystąpić ponowne przeżywanie tej samej traumy

-pojawienie się poczucia winy za to, co się wydarzyło

-rozwinięcie negatywnych przekonań wobec siebie, świata oraz innych osób

-brak zdolności do odczuwania pozytywnych emocji

-niekontrolowane, nagłe wybuchy złości, drażliwe zachowanie, agresja

-ciągła potrzeba izolacji

-amnezja dysocjacyjna: trudności w zapamiętywaniu znaczących elementów traumatycznego epizodu

-wystąpienie dysocjacyjnych objawów depersonalizacji i derealizacji

Zespół stresu pourazowego (PTSD) może wywoływać częste ataki paniki!

U kogo najczęściej występują objawy PTSD?

Szacuje się, że ok 10-15% dorosłych Polaków cierpi na zespół stresu pourazowego (PTSD), a mniej więcej 1 na 10 osób zostanie zdiagnozowana na pewnym etapie swojego życia.

PTSD należy do zaburzeń osobowości, które wg badań, najczęściej dotyka osoby, które przeżyły poważny wypadek samochodowy (ok. 40%) oraz weteranów i żołnierzy powracających z zagranicznych misji wojennych (11-20%).

Coraz częściej PTSD dotyka osoby, które na co dzień wykonują pracę związaną z udzielaniem pierwszej pomocy. W związku z pandemią COVID-19, ogromny odsetek pracowników służby zdrowia, pracujących w szpitalach w czasie szczytu pandemii rozwinęła objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD).

Jak wygląda leczenie zespołu stresu pourazowego?

W leczeniu PTSD, psychiatria wyróżnia 2 podstawowe metody: leczenie farmakologiczne oraz psychoterapię.

Terapia PTSD w dużej mierze opiera się o psychoterapię poznawczo -behawioralną. Jest to oddziaływanie słowne i pozasłowne na psychikę, którego celem jest uzyskanie poprawy stanu zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego osoby chorej na PTSD.

Psychoterapia psychodynamiczna również jest stosowana w leczeniu PTSD.

W ostatnim czasie do leczenia PTSD wykorzystuje się także terapię EMDR – inaczej nazywaną Terapią odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych. Metoda ta oparta jest na naprzemiennie działających bodźcach wzrokowych, dotykowych lub słuchowych.

Im mniej nasilone zaburzenie PTSD, tym większa i skuteczniejsza rola psychoterapii. Po zdiagnozowaniu PTSD sesje terapeutyczne powinny być wdrożone jak najszybciej.

Bardzo istotnym elementem w leczeniu zespołu stresu pourazowego jest także wsparcie osób bliskich. Osoba cierpiąca na to schorzenie, może także skorzystać z pomocy grupy wsparcia PTSD.

Zdarza się, że psychoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, w takiej sytuacji lekarz psychiatra może zalecić leki przeciwdepresyjne. W leczeniu stresu pourazowego stosuje się substancje z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), które pomagają poradzić sobie zarówno z depresją, jak i lękiem.

Po włączeniu odpowiedniej terapii, u większości pacjentów można całkowicie wyleczyć zespół stresu pourazowego.

Jak pomóc osobie zmagającej się z PTSD?

W żadnym wypadku nie można pozostać obojętnym wobec osoby, która cierpi. Należy podjąć próbę pomocy, nawet wtedy, kiedy wydaje się nam to niemożliwe do zrealizowania.

Dla osoby, która doświadczyła traum, powrót do normalności jest ogromnym wyzwaniem. Świadomość tego, iż jej zdrowie psychiczne zostało nadszarpnięte nie pomaga w procesie rekonwalescencji po doświadczonej traumie. Ważne jest, aby pomóc takiej osobie przetrwać trudne chwile.

W pierwszej kolejności należy zastanowić się, czego najbardziej potrzebuje osoba, która zmaga się z PTSD. Zdarza się, iż ciężko jest (zwłaszcza osobom bliskim) zrozumieć, że osoba cierpiąca na zespół stresu pourazowego, chwilowo nie jest sobą. Jej zachowanie znacznie odbiega od dotychczasowego, co może być ciężkie dla bliskich.

Należy pamiętać, że pocieszanie osoby zmagającej się na PTSD nie jest najlepszym rozwiązaniem, zwłaszcza jeśli chcemy nawiązać z nią więź emocjonalną. Pod żadnym pozorem nie wolno bagatelizować zdarzenia, które wywołało traumę. Nie wolno też wysuwać argumentów, które miałyby umniejszyć tej tragedii (“to nic takiego”, “przecież ostatecznie nic się nie stało”, “nie jednego to spotkało i jakoś żyje”). Zawsze musimy pamiętać, że dla tej osoby, traumatyczne wydarzenie było prawdziwym dramatem, z którym nie potrafi się uporać. Pod żadnym pozorem nie możemy dać do zrozumienia, że jej zachowanie jest oznaką słabości.

Jeśli osoba cierpiąca na PTSD nie chce rozmawiać o traumie – nie należy naciskać, jeśli jednak ma potrzeby rozmowy – należy ją cierpliwe wysłuchać. Z pewnością osobie, która doświadczyła traumy należy okazać wsparcie, ciepło, zrozumienie, a także ofiarować jej swoją pomoc. Takie zachowanie, z pewnością pomoże jej zawalczyć o powrót do normalnego życia.

Wspieraj leczenie PTSD zdrowym stylem życia

Objawy PTSD zazwyczaj są trudne dla organizmu, dlatego tak ważne jest, aby w tym czasie szczególnie o siebie zadbać i wypracować pewne nawyki związane ze zdrowym stylem życia.

Niezwykle istotne jest to, aby poświęcić trochę czasu na relaks. Medytacja, głębokie oddychanie, joga lub masaż, mogą aktywować reakcję relaksacyjną organizmu, a tym samym złagodzić objawy choroby.

Zdecydowanie należy zrezygnować z alkoholu i narkotyków, gdyż ich stosowanie w okresie obniżonej sprawności psychicznej, może doprowadzić do podjęcia tragicznych w skutkach decyzji.

Zadbaj także o zbilansowaną, zdrową dietę. Sięgaj po produkty zawierające witaminy, minerały oraz kwasy tłuszczowe Omega-3, które odgrywają niezwykle ważną role w zdrowiu emocjonalnym.

Zatem, koniecznie włącz do swojej diety produkty, takie jak: tłuste ryby, siemię lniane oraz orzechy włoskie.

Zdecydowanie zrezygnuj z żywności wysokoprzetworzonej, smażonej oraz bogatej w cukier.

Jeśli chcesz mieć pewność, że spożywane przez Ciebie posiłki są dostosowane do aktualnych potrzeb Twojego organizmu, skorzystaj z cateringu dietetycznego Pomelo. W ofercie Pomelo znajdziesz kilkanaście różnych diet, które zostały opracowane pod czujnym okiem dietetyka. Kolejną zaletą cateringu dietetycznego Pomelo jest to, że każdego dnia świeże posiłki zostaną dostarczone wprost do Twojego domu. Takie rozwiązanie pozwoli Ci nie tylko zadbać o swoje zdrowie, ale także pomoże Ci zaoszczędzić czas, który możesz przeznaczyć np. na medytację.

Pamiętaj także, aby zadbać o jakość swojego snu. Jego brak może powodować drażliwość, złość i ogólne złe samopoczucie. Staraj się sypiać od 7 do 9 godzin w ciągu nocy. Stwórz sobie odpowiednie warunku do zasypiania – uspokajająca muzyka, lekka książka, odpowiednia temperatura powietrza czy odpowiednie zaciemnienie pomieszczenia.