Dieta ortomolekularna opiera się na koncepcji, że prawidłowe dostarczanie organizmowi odpowiednich ilości substancji odżywczych, takich jak witaminy, minerały, pierwiastki śladowe, aminokwasy czy kwasy tłuszczowe, może wspomóc utrzymanie optymalnego zdrowia i zapobiegać różnym chorobom. Słowo “ortomolekularna” pochodzi od greckiego słowa “ortho”, oznaczającego “prawidłowy” lub “optymalny”, co odzwierciedla główny cel tej diety – dostarczanie organizmowi prawidłowych składników w odpowiednich ilościach.
Spis treści
- Dieta ortomolekularna- nowy sposób odżywiania?
- Założenia diety ortomolekularnej
- Najważniejsze składniki diety ortomolekularnej
- Zalety medycyny ortomolekularnej
- Żywienie kobiety w ciąży a rozwój płodu
- Wpływ diety ortomolekularnej na długowieczność i proces starzenia się
- Medycyna ortomolekularna w leczeniu choroby nowotworowej
- Dieta ortomolekularna w prawidłowym rozwoju dzieci
- Czy dieta ortomolekularna jest skuteczna i bezpieczna?
Dieta ortomolekularna- nowy sposób odżywiania?
Pojęcie medycyny ortomolekularnej pojawiło się już w 1968 roku, wprowadził je po raz pierwszy noblista doktor Linus Pauling. Wprowadził to pojęcie, by opisać swoje podejście do osiągnięcia optymalnego zdrowia i leczenia chorób poprzez zastosowanie witamin i innych składników odżywczych w wysokich dawkach.
Pomimo coraz większej ilości autorów piszących publikacje na temat tej diety, medycyna ortomolekularna jest uznawana przez naukowców i lekarzy za leczenie alternatywne. Ich zwolennicy się z tym nie zgadzają. Według nich opierają się one na zasadach zdrowego stylu życia i ukazuje fakty na temat witamin.
Założenia diety ortomolekularnej
Ma ona na celu wspomaganie w zapobieganiu chorobom, wydłużaniu życia, poprawie stanu zdrowia oraz integrowaniu aspektów psychicznych i fizycznych naszego ciała. W ramach tego podejścia, profilaktyka i terapia tworzą spójny system działań. Stan zdrowia i choroby uznawane są za nierozłączne, a procesy zmian chorobowych zaczynają się znacznie wcześniej niż pojawiają się pierwsze objawy. Zgodnie z filozofią medycyny ortomolekularnej, nawet osoby znajdujące się w zaawansowanych stadiach choroby mają potencjał poprawy swojego stanu, nawet w przypadku schorzeń uznawanych za nieuleczalne.
Medycyna ortomolekularna zaleca korzystanie jedynie z tych preparatów i suplementów, które są niezbędne do zachowania zdrowia. Do tego zakresu należą witaminy, aminokwasy i enzymy, które organizm wytwarza naturalnie, ale czasem w niewystarczających ilościach. Te składniki odżywcze pozytywnie wpływają na organizm człowieka, wzmacniając jego odporność i wspierając walkę z chorobami.
Pacjentom zaleca się bogatą w składniki odżywcze dietę, wyłączając z niej substancje uważane przez medycynę ortomolekularną za potencjalnie szkodliwe. Należy podkreślić, że w przypadku współistnienia chorób przewlekłych sama dieta może okazać się niewystarczająca. W takich sytuacjach często sięga się po suplementy diety, które są dedykowane w medycynie ortomolekularnej. Warto jednak zauważyć, że są to suplementy pochodzenia naturalnego.
Podczas stosowania diety ortomolekularnej należy wykluczyć z diety: cukier rafinowany, tłuszcze trans i nasycone, wieprzowinę, nabiał oraz zboża, kawę, alkohol, sól.
Zalecanymi produktami są natomiast: owoce, warzywa, ryby, orzechy, chude mięso.
Najważniejsze składniki diety ortomolekularnej
W modelu żywienia ortomolekularnego zwraca się szczególną uwagę zawartość w diecie odpowiedniej ilości:
– witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K)
– Witamin z grupy B, oraz witaminy C
– pierwiastków śladowych: chrom, selen, miedź, cynk, jod
– kwasów tłuszczowych Omega-3 i Omega-6
– makro i mikroskładników takich jak: magnez, potas, wapń
– probiotyków i prebiotyków
Zalety medycyny ortomolekularnej
Zapewnienie diety bogatej w substancje biochemicznie czynne – cenne składniki odżywcze, głównie skupia się na poprawie sprawności fizycznej i psychicznej. Wprowadzenie suplementacji witaminowej może zapewnić utrzymanie zdrowia i dobrego samopoczucia aż do późnej starości.
Dodatkowym atutem jest synergia z konwencjonalną farmakoterapią. Ponadto, korzyści obejmują profilaktykę chorób poprzez wzmocnienie odporności oraz eliminację różnorodnych schorzeń i dolegliwości.
Dieta ortomolekularna może zwalczać stany zapalne organizmu, infekcje wirusowe i bakteryjne. Łagodzi alergie pokarmowe i zwiększa szczelność jelit. Warunkuje prawidłową odpowiedź immunologiczną, poprzez produkcję komórek odpornościowych. Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i opóźnia proces starzenia się.
Żywienie kobiety w ciąży a rozwój płodu
Problemy zdrowotne dzieci powstają na długo przed ich poczęciem. Wszystko rozpoczyna się wiele lat przed poczęciem dziecka. Uszkadzany przez wiele lat materiał genetyczny rodziców, przekazywany jest dziecku.
Zdrowie dziecka zależy od tego, co je jego matka. Odżywianie stanowi kluczowy czynnik środowiskowy wpływający na ekspresję genów wewnątrzmacicznych. To, co jemy, nie tylko wpływa na zdrowy rozwój dziecka w macicy, ale również na predyspozycje do pewnych chorób w późniejszym okresie. Ograniczone spożycie substancji odżywczych może na stałe zmienić fizjologię i metabolizm dziecka.
Suplementacja multiwitaminowa przez przyszłą matkę przynosi liczne korzyści zarówno dla rozwijającego się dziecka, jak i dla samej matki. Suplementowany kwas foliowy przez kobiety w okresie rozrodczym zmniejsza ryzyko wystąpienia wad wrodzonych. W celu prawidłowego rozwoju dziecka, jeszcze w łonie matki istotna jest suplementacja witaminy D, żelaza, jodu oraz kwasów DHA.
Wpływ diety ortomolekularnej na długowieczność i proces starzenia się
Proces starzenia jest zwykle przyspieszany w wyniku narażenia na wolne rodniki, częste lub przewlekłe stany zapalne oraz narażenia na toksyczne substancje (takie jak metale ciężkie, czy wielopierścieniowe węglowodory nasycone powstające podczas procesów przemysłowych). Odwrócenie tego procesu lub jego spowolnienie jest jedynym z celów terapii ortomolekularnej, obok leczenia chorób.
Coraz większa liczba badań naukowych potwierdza pogląd, że wysokie dawki składników odżywczych mają działanie lecznicze i zapobiegawcze.
Witamina C pełni szereg funkcji metabolicznych. Zapewnia ochronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników oksydacyjnych i jest niezbędny do produkcji kolagenu. Pomaga również w produkcji hormonów nadnerczy i funkcjonowaniu układu odpornościowego.
Witamina E, jako silny przeciwutleniacz chroni lipoproteiny- cholesterol o małej gęstości (LDL) przed utlenieniem, a liczne badania epidemiologiczne sugerują, że większe spożycie witaminy E wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka chorób serca.
Koenzym Q10 to niezbędny przeciwutleniacz do produkcji energii w mitochondriach. Jest wytwarzany w organizmie, jednak wraz z wiekiem jego ilości są niewystarczające dla optymalnego zdrowia. Koenzym Q10 pomaga obniżyć ciśnienie krwi i chronić mózg w stanach zwyrodnieniowych takich jak: choroba Alzheimera i Parkinsona.
Kwas liponowy (ALA) to przeciwutleniacz zawierający siarkę. Pomaga w detoksykacji metali ciężkich i pomaga chronić tkanki neurologiczne, a w wystarczająco dużych dawkach może odwrócić wczesne stadia obwodowej neuropatii cukrzycowej. Chroni także mitochondria serca przed skutkami starzenia.
L-karnityna jest niezbędna do transportu wolnych kwasów tłuszczowych przez błonę mitochondrialną, gdzie są metabolizowane w celu wytworzenia energii. Zbyt niski poziom l-karnityny zmniejsza wydolność funkcjonalną mięśnia sercowego.
Wsparcie w zaburzeniach psychicznych
Badacze zaobserwowali, że w krajach rozwiniętych wzrasta częstość występowania zaburzeń zdrowia psychicznego w związku z pogorszeniem się zachodniej diety. Obecnie leczenie chorób psychicznych opiera się na stosowaniu środków farmakologicznych. Większość leków przeciwdepresyjnych i innych leków na receptę powoduje poważne skutki uboczne, które zwykle zniechęcają pacjentów do przyjmowania leków.
Badania wykazały, że niedobory żywieniowe korelują z niektórymi zaburzeniami psychicznymi. Najczęstsze niedobory żywieniowe obserwowane u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi obejmują kwasy tłuszczowe omega-3, witaminy z grupy B, minerały i aminokwasy, które są prekursorami neuroprzekaźników. Przekonujące badania populacyjne łączą wysokie spożycie ryb z niską częstością występowania zaburzeń psychicznych; udowodniono, że ten niższy wskaźnik zachorowalności jest bezpośrednim skutkiem spożycia kwasów tłuszczowych omega-3. Ogólnie akceptowaną dawką dla zdrowych osób jest od jednego do dwóch gramów kwasów tłuszczowych omega-3 przyjmowanych dziennie, ale w przypadku pacjentów z zaburzeniami psychicznymi wykazano, że dawka do 9,6 g jest bezpieczna i skuteczna. W zachodniej diecie zwykle brakuje także owoców i warzyw, co dodatkowo przyczynia się do niedoborów witamin i minerałów.
Depresja a niedobory przekaźników
Od pewnego czasu wiadomo, że depresja powiązana jest z niedoborami neuroprzekaźników tj. serotonina, dopamina, noradrenalina i GABA. Jak doniesiono w kilku badaniach, aminokwasy (tryptofan, tyrozyna, fenyloalanina i metionina) są często pomocne w leczeniu wielu zaburzeń nastroju, w tym depresji. Tryptofan jest prekursorem serotoniny, pomaga w łagodzeniu stanów lękowych oraz stresu.
Korzyści wynikające ze stosowania diety ortomolekularnej można także zaobserwować w leczeniu schizofrenii. Schizofrenia to zaburzenie psychiczne, które zakłóca normalne postrzeganie rzeczywistości. Wykazano, że wysokie dawki (30 g) glicyny zmniejszają niektóre objawy schizofrenii, takie jak wycofanie społeczne, otępienie emocjonalne i apatia, które nie reagują na większość istniejących leków. Wykazano, że kwas eikozapentaenowy (EPA), który występuje w olejach rybnych omega-3, pomaga pacjentom z depresją i może być również stosowany w leczeniu schizofrenii.
Medycyna ortomolekularna w leczeniu choroby nowotworowej
Wpływ diety ortomolekularnej w przypadku nowotworów rozpatruje się w stosowaniu wysokich dawek witaminy C. Według niektórych naukowców wzmacnia korzystne działanie naświetlań i chemioterapii , a także łagodzi ich skutki uboczne. Witamina C miałaby też działać na komórki rakowe w sposób wybiórczo toksyczny. Jak uważają niektórzy zwolennicy medycyny alternatywnej, przyjmowanie witaminy C w dużych ilościach może utrzymać wysokie stężenie kwasu askorbinowego we krwi, przez co umożliwia selektywne unicestwianie komórek nowotworowych. Kwas askorbinowy wzmacnia także układ odpornościowy i wykazuje działanie przeciwbólowe. Podawana dożylnie witamina C wydłuża życie pacjentów w terminalnej fazie raka i poprawia jego jakość życia.
Pojęcie diety antyrakowej odnosi się do podejścia żywieniowego mającego na celu profilaktykę przeciwnowotworową, zmniejszając ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Warto zauważyć, że dieta nie jest metodą leczenia samej choroby nowotworowej, ale może pełnić rolę wspomagającą i uzupełniać tradycyjne metody terapeutyczne.
Stosowanie diety megawitaminowej może powodować zaburzenia pracy serca, nerek, układu nerwowego, efektu toksycznego dla wątroby, utraty apetytu oraz bóle głowy.
Dieta ortomolekularna w prawidłowym rozwoju dzieci
W obecnym świecie można zaobserwować, jak niepokojąco wzrasta liczba dzieci z nadwagą i otyłością. Uważa się, że co drugie dziecko w Polsce może zachorować na cukrzycę typu II. Problemy zdrowotne, takie jak bóle brzucha, uczulenia pokarmowe, przewlekłe zaparcia, próchnica, niedosłuch, krótkowzroczność, wady postawy, astma, alergie, oraz zaburzenia psychiczne, stają się niestety powszechnością wśród dzieci. W dzisiejszych czasach coraz więcej małych pacjentów otrzymuje diagnozy takie jak autyzm, ADHD, zespół Aspergera, a nawet depresję.
Do zachowania zdrowia potrzebne są substancje odżywcze. Aktualnie, dieta dzieci jest obfitująca w konserwanty, emulgatory, syrop glukozowo-fruktozowy i niebezpieczne dla zdrowia barwniki. Następuje także spadek odporności u najmłodszych, przez co dochodzi do przeziębień i infekcji, co wiąże się ze stosowaniem antybiotyków i sterydów, które niszczą florę bakteryjną w jelitach.
Dlatego w okresie rozwoju dziecka istotną rolę odgrywa prawidłowa dieta, która będzie dostarczać wszystkich niezbędnych witamin i minerałów w odpowiednio wysokich dawkach.
Utrzymanie prawidłowej masy ciała dziecka
Monitorowanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała u dzieci to istotny element dbania o ich ogólne dobrostan i zdrowie w przyszłości. Dzieci o prawidłowej masie ciała mają mniejsze ryzyko wystąpienia chorób serca, cukrzycy typu II, problemów z układem kostnym czy innymi schorzeniami związanymi z nadwagą lub otyłością.
Istotne jest, aby dieta w okresie rozwojowym dzieci zawierała odpowiednie ilości glicyny i glutaminy– które zmniejszają apetyt na cukier. Wzbogacenie codziennego jadłospisu w odpowiednie bakterie probiotyczne tj. Bifidobacterium bifidum oraz Bifidobacterium longum wspomoże perystaltykę jelit oraz zmniejszy ryzyko rozwoju otyłości u dzieci. Cholina zapobiega odkładaniu się tłuszczu w tkankach, natomiast jod w diecie pobudza przemianę materii.
Zwalczanie infekcji bakteryjnych i wirusowych
W walce z niechcianymi patogenami, które atakują młody organizm dziecka, mogą pomóc:
Siarka i witamina C– niszczą wolne rodniki i po wniknięciu do komórki i hamują proces zapalny.
Bakterie Lactobacillus acidophilus produkują naturalne antybiotyki – lactocidinę i acidophilinę, które zwalczają infekcje.
Cynk powoduje efektywne namnażanie się komórek układu odpornościowego.
Selen hamuje namnażanie się wirusów
Witamina D3 wspomaga aktywność limfocytów T w zwalczaniu infekcji oraz przyspiesza proces rekonwalescencji u pacjentów po przebytej chorobie.
Witamina A odgrywa kluczową rolę w procesie dojrzewania i różnicowania się komórek układu odpornościowego, takich jak neutrofile, monocyty, bazofile, eozynofile i limfocyty.
Glutamina sprzyja produkcji komórek odpornościowych, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.
Ochrona przed próchnicą
Zbilansowana dieta, bogata w świeże owoce, warzywa, produkty mleczne, a także unikanie nadmiernej ilości cukru, to kluczowe elementy utrzymania zdrowia jamy ustnej. Zapobieganie próchnicy wymaga odpowiedniej ilości wapnia, fosforu i fluoru, które biorą udział w procesie mineralizacji szkliwa zębów. Glicyna zmniejsza ryzyko wystąpienia próchnicy. Odpowiednio wysokie dawki witaminy K2-MK7, witaminy D, witaminy A zapewnia prawidłowe formowanie się kości i zębów dziecka.
Łagodzenie objawów alergii i nietolerancji pokarmowych organizmu
Spożywanie produktów mlecznych, zwłaszcza mleka przetworzonego, bogatego w laktozę i kazeinę, oraz glutenu obecnego w produktach piekarniczych, może często prowadzić do nietolerancji pokarmowych u dzieci.
Nietolerancja pokarmowa u dzieci związana jest z rozszczelnieniem jelit. Powstałe szczeliny w jelitach pozwalają na przedostawanie się większych cząsteczek białek do krwiobiegu. Te cząsteczki traktowane są jako obce substancje, co uruchamia reakcję obronną organizmu, manifestującą się w postaci uczuleń, wysypek, czy silnych bólów brzucha u dziecka.
W procesie łagodzenia nietolerancji pokarmowych u dziecka zaleca się stosowanie odpowiednio wysokich dawek składników, takich jak siarka organiczna, witamina C, glicyna, L-glutamina, cynk, probiotyki Bifidobacterium animalis, oraz bakterie Lactobacillus acidophilus. Te substancje pomagają w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego, leczeniu zespołu przesiąkliwego jelita oraz wspomagają trawienie laktozy.
Bakterie probiotyczne Lactobacillus delbrueckii, które wytwarzają przeciwciała i regulują poziom prozapalnych cytokin mogą być pomocne w przypadku występującej alergii.
Zmniejszanie nudności, zaparć i wzdęć
W przypadku niewystarczającej ilości bakterii jelitowych, które pomagają w procesach trawiennych, może dojść do zalegania niestrawionych resztek pokarmu w jelitach. Zbyt małe spożycie wody, powoduje zaparcia.
Może Cię zainteresować: Ile wody pić dziennie? 6 zasad
Pozytywny wpływ na eliminację zaparć osiągniemy poprzez wprowadzenie wysokich dawek bakterii probiotycznych Lactobacillus plantarum i Streptococcus thermophilus.
Ważną rolę odgrywa tutaj także dieta, która powinna wykluczać produkty wysoko przetworzone, białe pieczywo, cukry proste i konserwanty.
Utrzymanie prawidłowej glikemii u dziecka
Cukrzyca jest bardzo groźną chorobą w każdym wieku. Nieleczona może doprowadzić do wielu powikłań, które znacząco mogą wpłynąć na jakość życia dziecka. Może grozić kwasicą ketonową, hipoglikemią, a nawet śpiączką cukrzycową.
Odpowiednia dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. Posiłki powinny być spożywane regularnie i mieć niski indeks glikemiczny. W diecie cukrzycowej powinniśmy zadbać o odpowiednie ilości witaminy B1 (tiaminy)- jest koenzymem dla 20 enzymów niezbędnych w procesie metabolizmu glukozy w komórce. Siarka, magnez i biotyna uczestniczą w syntezie i wydzielaniu insuliny. Witamina E wyłapuje i utylizuje nadmiar glukozy we krwi.
Czy dieta ortomolekularna jest skuteczna i bezpieczna?
Dieta ortomolekularna może być pomocna w uzupełnianiu niedoborów i wsparciu leczenia wielu chorób. Brak jest jednak jednoznacznych dowodów potwierdzających jej skuteczność.
Stosowanie samodzielnych diet alternatywnych może zaburzyć proces leczenia oraz prowadzić do pozbawienia organizmu pacjenta niezbędnych składników odżywczych.
Wprowadzanie suplementacji witaminowej powinno się zawsze odbywać pod nadzorem lekarza.
Bez wątpienia, śledzenie kolejnych postępów w dziedzinie medycyny ortomolekularnej jest zasadne. Ta gałąź medycyny kryje w sobie duży potencjał jako pomoc w leczeniu chorób przewlekłych i innych dolegliwościach.
