Witaminy to związki organiczne o różnorodnej budowie chemicznej, które występują powszechnie w żywności. Są one składnikami zarówno tej pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Z uwagi na wspominane duże zróżnicowanie tej grupy składników odżywczych zarówno pod względem budowy chemicznej, jak i ich oddziaływania na organizm stosuje się podział na:
- witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (witamina A, D, E, K)
- witaminy rozpuszczalne w wodzie (witamina C, tiamina, ryboflawina, niacyna, witamina B6, foliany, witamina B12,biotyna, kwas pantotenowy, cholina).
Spis treści
Witamina A – rola w organizmie
Witamina A należąca do grupy witamin rozpuszczających się w tłuszczach została odkryta jako jedna z pierwszych witamin, a mimo to nadal trwają badania nad jej funkcjami, które spełnia w organizmie. Przypisuje się jej3 podstawowe funkcje:
- funkcje somatyczne, czyli ma decydujący wpływ na wzrost, rozwój i różnicowanie tkanki kostnej oraz nabłonkowej.
- funkcje rozrodcze, czyli wpływa na rozwój łożyska i wzrost zarodka
- funkcje procesu widzenia
Witamina A magazynowana jest głównie w wątrobie, ale jej niewielkie ilości są odkładane także w tkance tłuszczowej, nerkach, jelicie cienkim, osoczu, płucach i nadnerczach. 80% dostarczonej do organizmu witaminy A jest wchłanianie – reszta jest wydalana w ciągu 1-2 dni od momentu spożycia jej źródła.
Zapotrzebowanie na witaminę A
Zapotrzebowanie jest zależne od kilku czynników, a między innymi od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Wzrost zapotrzebowania na witaminę A jest także u osób z chorobami układu pokarmowego, podczas infekcji, podczas długotrwałego stresu a także gdy w diecie jest zbyt mała ilość tłuszczu, ponieważ witamina A wchłania się w obecności tego makroskładnika. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u dorosłej kobiety wynosi 700 µg, a u mężczyzn– 900 µg.
Jakie są skutki niedoboru witaminy A
Niedobory omawianej witaminy mogą powodować poważne skutki zdrowotne dla organizmu. Niedobór witaminy A może być wynikiem zbyt niskiego spożycia tego składnika, ale także zaburzeń metabolicznych. Objawy można zauważyć nawet po kilku latach od momentu wyczerpania witaminy A w wątrobie, stąd stwierdzenie hipowitaminozy A jest dosyć trudne. Jako pierwsze objawy pojawia się suchość skóry, nieprawidłowe rogowacenie jej komórek oraz gęsia skórka. Zauważalne są także zmiany w błonach śluzowych oczu oraz ich suchość. Jeśli niedobór się utrzymuje dochodzi do utraty przejrzystości gałki ocznej, a wraz z tym pojawiają się zgrubienia o zabarwieniu białym, kremowym, żółty, pomarańczowym lub mlecznym, co nazywane jest plamkami Bitota. W tym samym czasie rozwija się kurza ślepota, a głębokie i długotrwałe niedobory prowadzą do utraty wzroku.
Przedawkowanie witaminy A
Witamina A jest często składową suplementów diety dostępnych na rynku i mimo, że mogą one być skutecznym uzupełnieniem składników w diecie to należy przyjmować je ostrożnie – zbyt duża ilość w diecie może mieć odwrotne działanie od zamierzonego.
Główne objawy przedawkowania to ociężałość, wyłysienie, osłabienie mięśni, obrzmienie powiek, wytrzeszcz, utrata apetytu, zahamowanie wzrostu oraz dysfunkcje serca, nerek i ośrodkowego układu nerwowego.
Źródła witaminy A
Witaminę znajdziemy zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Główne źródła to :
- tłuste mleko i jego przetwory (szczególnie masło i sery),
- tłuszcze i oleje rybne,
- jaja,
- wątroba,
- ryby takie jak śledź, tuńczyk, makrela, węgorz,
- czerwone, pomarańczowe, żółte owoce i warzywa ,
- zielone warzywa liściaste.
W Polsce obligatoryjnie wzbogacane są tłuszcze do smarowania pieczywa (z wyjątkiem tłuszczu mlecznego) stąd są one jednym z istotniejszych źródeł w diecie.
Maść z witaminą A – czy działa?
Maść z witaminą A to dosyć popularny i uniwersalny kosmetyk, który można nabyć na całym świecie. Maść ta jest bezpieczna i wskazana głównie dla osób u których pojawiło się miejscowo przesuszenie skóry z towarzyszącym łuszczeniem się oraz podrażnieniem. Jej właściwości są wykorzystywane także w przypadku pękających kącików ust, suchych skórek wokół paznokci, rogowacenia ujść mieszków włosowych, rozjaśniania przebarwień oraz spłycania blizn, łagodzenia podrażnień po opalaniu i zabiegach dermatologicznych.
Maść z witaminą A spełnia założone funkcje, ponieważ obecne w maści składniki wnikają w warstwę rogową naskórka, a także w niewielkim stopniu do skóry właściwej i tkanki podskórnej. Ich działanie między innymi przyspiesza odbudowę naskórka i wpływa na funkcje regulacyjne skóry, pobudza przebudowę włókiem i powstawanie nowych naczynek krwionośnych. Maść ta cieszy się dobrą opinią wśród osób ją stosujących.
