Stres oksydacyjny – to stan zakłóconej równowagi, pomiędzy produktami ubocznymi przemian metabolicznych (wolnymi rodnikami), a zdolnością usuwania ich z organizmu (zdolnością organizmu do detoksykacji i naprawy powstałych szkód).
Wolne rodniki są niestabilnymi cząstkami, które mogą powstać w wyniku normalnych procesów metabolicznych lub w reakcjach na czynniki zewnętrzne, takie jak promieniowanie UV, zanieczyszczenia środowiska czy palenie tytoniu. W warunkach stresu oksydacyjnego nadmiar wolnych rodników może przewyższyć zdolność organizmu do ich neutralizacji, co prowadzi do potencjalnych uszkodzeń komórkowych i tkanek. Zdolność organizmu do detoksykacji i naprawy powstałych szkód odgrywa kluczową rolę w zwalczaniu stresu oksydacyjnego.
Spis treści
Jak powstaje stres oksydacyjny – czym jest?
Oksydanty (wolne rodniki) powstają podczas każdego oddechu, kiedy to organizm przetwarza dostarczony tlen na energię. Posiadają one wolny elektron, który dąży do połączenia się z elektronem z jakiejkolwiek komórki.
Proces ten prowadzi do dezintegracji oraz uszkodzenia komórek, którym wolne rodniki “zabrały” ten elektron. W ten sposób może dojść do uszkodzenia cząstek białka, tłuszczów, a także do uszkodzenia DNA komórek. Reaktywne formy tlenu powodują utlenienie tłuszczów, białek oraz DNA, a więc mogą przyczynić się do uszkodzenia tkanek.
Aby temu zapobiec, w organizmie powinny znajdować się także antyoksydanty (przeciwutleniacze), które są odpowiedzialne za przeciwdziałanie szkodliwemu wpływowi wolnych rodników. Przeciwutleniacze “oddają” oksydantom swój elektron – chronią w ten sposób inne komórki przed szkodliwym działaniem oksydantów.
Głównym źródłem antyoksydantów jest jedzenie, w którym znajdują się takie antyoksydanty jak: karotenoidy, polifenole oraz witaminy A, C i E. W wątrobie organizm wytwarza także własny przeciwutleniacz, znany jako glutation. Jeśli zostanie zaburzona równowaga między oksydantami, a przeciwutleniaczami, dochodzi do tzw. stresu oksydacyjnego.
Może Cię zainteresować: Witamina A – rola, zapotrzebowanie, skutki niedoboru i przedawkowania
Długotrwały stres oksydacyjny jest stanem niebezpiecznym dla zdrowia i życia!
Reaktywnymi formami tlenu będącymi rodnikami są:
- aninorodnik ponadtlenkowy
- rodnik wodoronadtlenkowy
- rodnik hydroksylowy
- rodnik alkoksylowy
Przyczyny stresu oksydacyjnego
Co zatem może powodować stres oksydacyjny? Stres oksydacyjny najczęściej jest wynikiem codziennego stresu.
Stres oksydacyjny – przyczyny, to np.: niewłaściwa dieta, szybkie tempo życia oraz ogólny niezdrowy tryb życia (pozbawiony regularnego wysiłku fizycznego).
Skutki stresu oksydacyjnego przyczyniają się do tego, że organizm powoli traci zdolność do równoważenia reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), które powstają w efekcie procesów metabolicznych, a także usuwania z krwioobiegu substancji toksycznych wraz z metalami ciężkimi, a antyoksydantami, które pełnią funkcję detoksykacji i naprawiają uszkodzenia komórek. Zaburzenie równowagi między przeciwutleniaczami, a oksydantami prowadzi do stresu oksydacyjnego.
W kontekście stresu oksydacyjnego przywołuje się także inne przyczyny jego występowania, np.:
- spożywanie zbyt dużej ilości przetworzonej żywności
- spożywanie produktów pryskanych oraz nawożonych sztucznymi nawozami, które dostarczają do krwiobiegu substancji toksycznych – głównie tyczy się to owoców i warzyw, które mogą zawierać szkodliwe związki nitrozoaminowe
- spożywanie spleśniałych produktów – spożywanie reszty produktu po odkrojeniu jego spleśniałej części
- jedzenie potraw smażonych lub wędzonych (szkodliwe węglowodory aromatyczne powstają w procesie wędzenia wędlin, podobnie jak szkodliwe dla zdrowia związki aminowe – powstają podczas obróbki termicznej peklowanego mięsa, samoistnie lub w żołądkach niektórych zwierząt)
- nadużywanie alkoholu
- palenie papierosów
- niespokojny, krótki sen
- nieustanny stres
- zażywania niektórych leków – antydepresanty czy antykoncepcja hormonalna
- wysokokaloryczna dieta, w której brakuje witaminy E czy witaminy B12
- zbyt intensywny wysiłek fizyczny
- zanieczyszczenia środowiska – zanieczyszczenia powietrza
- poddawanie się nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne – zbyt intensywne opalanie
Co jest istotną przyczyną stresu oksydacyjnego?
Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, jego głównymi przyczynami są: stres, chroniczne napięcie nerwowe, niezdrowy tryb życia, niezdrowa dieta, stosowanie używek. To co w dużej mierze wpływa na pojawienie się stresu oksydacyjnego to: smog, substancje toksyczne (ołów, znajdujący się w spalinach) oraz nadmierny wysiłek fizyczny. Dzieję się tak dlatego, że organizm przetwarza dostarczany tlen, natomiast przy przemianach metabolicznych powstają ogromne ilości wolnych rodników, których organizm nie nadąża usuwać.
Pamiętaj także, że nie należy przesadzać z nadmierną ekspozycją słoneczną, gdyż ona także jest bezpośrednią przyczyną stresu oksydacyjnego.
Stres oksydacyjny – skutki
Skutki stresu mogą pojawiać się na wielu płaszczyznach. Z pewnością stres oksydacyjny prowadzi do rozwoju wielu chorób.
Poprzez dużą ilość wolnych rodników może dojść do uszkodzenia nawet wszystkich komórek i tkanek. To z kolei może powodować spadek odporności organizmu (zaburza mechanizmy obronne organizmu), choroby układu oddechowego, miażdżycę, zawał serca, chorobę wieńcową czy udar mózgu. Ponadto, wolne rodniki uszkadzają kwasy tłuszczowe i błonę komórkową skóry, co prowadzi do jej szybszego starzenia i wiotczenia. Dzięki wolnym rodnikom, struktury skóry ulegają znacznemu osłabieniu, dlatego też z czasem mogą przeistoczyć się w nowotwór np. czerniaka (pojawienie się tego rodzaju nowotworu może być spowodowane także nadmierną ekspozycją na promieniowanie słoneczne). Skutkiem ww. stresu może być także choroba Parkinsona czy Alzheimera.
Objawy stresu oksydacyjnego
Stres oksydacyjny nie daje oczywistych, czy jednoznacznych objawów. Objawy te z łatwością można przypisać innym schorzeniom czy infekcjom.
Głównymi objawami stresu oksydacyjnego są:
- senność
- przewlekły ból głowy – migreny
- osłabienie
- bóle mięśni i stawów
- problemy z trawieniem
- zmiany skórne – wysypka
- stany zapalne
- spadek składników odżywczych we krwi
Aby wykluczyć lub potwierdzić wystąpienie stresu oksydacyjnego, warto wykonać badania pod kątem poziomu antyoksydantów oraz wolnych rodników w organizmie.
Jakie choroby może wywołać nieleczony stres oksydacyjny?
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, stres ten zagraża nie tylko naszemu zdrowiu, ale przede wszystkim życiu. Wolne rodniki uszkadzają DNA komórek, co skutkuje pojawieniem się chorób przewlekłych. Pamiętaj, że rozwój wolnych rodników może powodować pojawienie się raka na różnych obszarach ciała.
Uszkodzenie naczyń krwionośnych prowadzi do utleniania się złego cholesterolu, a to zwiększa ryzyko pojawienia się miażdżycy. Dodatkowo stres ten podnosi szansę na zawał serca, pojawienie się choroby wieńcowej oraz udaru mózgu.
Może Cię zainteresować: Jaka dieta przy wysokim cholesterolu? Jak obniżyć cholesterol
Nadmiar wolnych rodników ma też negatywny wpływ na układ nerwowy. Destrukcyjne działanie utleniaczy powoduje pojawienie się choroby Alzheimera czy Parkinsona. Dodatkowo organizm w dużym stopniu jest narażony na choroby układu moczowego, nerek, żołądka i płuc.
Wysoki poziom wolnych rodników jest największym wrogiem dla naszej skóry. Atomy bezpośrednio uszkadzają włókna elastynowe i kolagenowe, prowadząc tym samym do przedwczesnego obumierania komórek. Wpływa to na szybsze starzenie skóry oraz utratę jej elastyczności. Znacznemu pogorszeniu ulega cera trądzikowa, która staje się jeszcze bardziej podatna na niedoskonałości.
Jak uniknąć stresu oksydacyjnego?
Profilaktyka stresu oksydacyjny – czyli jak się przed nim zabezpieczyć? Z pewnością warto zadbać o odpowiedni balans pomiędzy pracą, a odpoczynkiem. Odpowiednia ilość snu oraz ograniczenie sytuacji stresowych, pomogą w utrzymaniu organizmu w dobrej kondycji. Należy również zrezygnować z różnego rodzaju używek.
W całym tym procesie, niezwykle istotną rolę odgrywa także dieta. Witaminy i minerały pozwalają nie tylko utrzymać zdrowie, ale także spowalniają procesy starzenia.
Jakie składniki powinny znaleźć się w odpowiedniej diecie:
- witamina D – odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz mięśni. Zapobiega stanom zapalnym, a także skutecznie ogranicza pojawienie się stresu oksydacyjnego. Dodatkowo pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia we krwi
- witamina C – wspiera układ odpornościowy. Minimalizuje ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona czy Alzheimera. Zabezpiecza komórki przed ich uszkodzeniem przez stres oksydacyjny
- witamina E — jeden z najbardziej popularnych przeciwutleniaczy, hamuje rozwój wolnych rodników
- witamina B12 – jest źródłem energii. Wspiera proces produkcji krwinek czerwonych oraz funkcjonowanie układu odpornościowego. Neutralizuje nadmiar wolnych rodników
- Foliany – są wsparciem dla psychiki. Ograniczają wahania nastroju. Wspierają utrzymanie prawidłowego metabolizmu homocysteiny
- Selen — wspiera ochronę komórek przed utleniaczami
- Ekstrakt z pestek winogron — wykazuje podobne właściwości do witaminy C oraz E
- Kurkuma — wiąże się z żelazem oraz zwalcza wolne rodniki
- Koenzym Q10 — poprawia funkcje mitochondriów i pomaga w walce ze stresem oksydacyjnym
Stres oksydacyjny – jak leczyć?
Stres oksydacyjny może pojawić się niemalże u każdego z nas. Ważne jest, aby jak najszybciej zdiagnozować stres oksydacyjny i wdrożyć odpowiednie nawyki, które pozwolą Ci walczyć ze stresem oksydacyjnym.
Leczenie
Profilaktyka stresu oksydacyjnego jest szalenie ważna, ponieważ może uchronić Cię przed wystąpieniem wielu poważnych chorób czy infekcji.
Aby moc okiełznać stres oksydacyjny, przede wszystkim należy wyeliminować szkodliwe czynniki oraz wspomóc produkcję przeciwutleniaczy w organizmie. Należy zrezygnować ze stosowania używek oraz niezdrowego trybu życia.
Należy regularnie się nawadniać oraz wprowadzić w życie regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną. Bardzo dobrym krokiem będzie wypracowanie metod radzenia sobie z codziennym stresem. I choć wszystkie te aspekty są szalenie istotne, to najważniejszym czynnikiem będzie odpowiednio zbilansowana dieta. Dzieje się tak dlatego, że największym źródłem antyoksydantów jest właśnie pożywienie.
Sprawdź także: Jesteś zestresowany? Sprawdź, jak to wpływa na efektywność Twojej diety
Czy wiesz, że działanie układu immunologicznego możesz wspomóc właśnie tlenkami azotu (poprzez żywność)? Substratami, potrzebnymi do produkcji tlenków azotu w organizmie są np.: rzodkiewka, botwina, koper, sałata, kapusta pekińska, szpinak, rukola czy roszponka. Natomiast dobrym źródłem przeciwutleniaczy jest: kakao, nasiona chia oraz zielona herbata. Dzięki nim Twój organizm będzie miał siłę do walki z wolnymi rodnikami.
Jeśli chcesz mieć pewność, że Twoja dieta jest nie tylko zdrowia, ale przede wszystkim odpowiednio zbilansowana, skorzystaj z pomocy ekspertów – cateringu dietetycznego Pomelo. W ofercie Pomelo znajdziesz aż 16 różnych diet, które zostały skomponowane przez dietetyka. Dzięki temu masz pewność, że Twoja dieta dostarczy do organizmu wszystkie niezbędne składniki odżywcze, witaminy oraz minerały.
Zadbaj o swoje zdrowie z Pomelo i zamów dietę z dostawą pod Twoje drzwi!
